فیلم مفت بر به کارگردانی عادل تبریزی، با حضور بازیگرانی چون حامد بهداد و سحر دولتشاهی، در بدو ورود، با تبلیغات فراوان و وعده‌ی یک کمدی اجتماعی متفاوت، توجه بسیاری را به خود جلب کرد. اما آیا فیلم مفت بر توانست انتظارات را برآورده کند و به اثری ماندگار در سینمای ایران تبدیل شود؟ در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف فیلم مفت بر خواهیم پرداخت و سعی خواهیم کرد تصویری جامع از نقاط قوت و ضعف آن ارائه دهیم.
خلاصه داستان
فیلم مفت بر داستان دو دوست به نام‌های هومن (حامد بهداد) و کامران را روایت می‌کند که در یک شرکت چای مشغول به کار هستند. هومن، مدیرعامل شرکت، درگیر فساد مالی و قاچاق است و با وخیم شدن اوضاع، تصمیم می‌گیرد جای خود را با کامران عوض کند و به کیش فرار کند. این جابجایی هویت، ماجراهای کمدی و در عین حال انتقادی را رقم می‌زند.
نقاط قوت
بازی بازیگران: بازی بازیگران، به ویژه حامد بهداد و سحر دولتشاهی، از معدود نقاط برجسته فیلم مفت بر به شمار می‌رود. حامد بهداد، با انرژی همیشگی و سبک بازی خاص خود، تلاش می‌کند تا شخصیتی متفاوت از نقش‌های پیشینش را به تصویر بکشد و تا حدودی نیز در این امر موفق می‌شود. او با حرکات و میمیک‌های خاص خود، سعی در ایجاد لحظات کمیک دارد. در کنار او، سحر دولتشاهی نیز با بازی روان و باورپذیر خود، به جذابیت نسبی فیلم می‌افزاید.
حضور او در نقش مقابل بهداد، تعادل نسبی را در بازی‌ها ایجاد می‌کند. تعاملات کمدی بین این دو بازیگر، هرچند در بستری ضعیف از فیلمنامه، لحظات معدودی از طنز و سرگرمی را برای مخاطب فراهم می‌کند. این تعاملات، به ویژه در صحنه‌هایی که این دو شخصیت در موقعیت‌های متناقض قرار می‌گیرند، تا حدی قابل قبول است.
ایده اولیه: ایده اولیه فیلم، یعنی جابجایی هویت و پرداختن به موضوع فساد اداری، از پتانسیل بالایی برای خلق یک اثر کمدی انتقادی برخوردار بود. این ایده می‌توانست بستری مناسب برای نقد مسائل اجتماعی و اقتصادی، به ویژه معضل فساد در ساختارهای اداری و تأثیر آن بر زندگی مردم، فراهم کند. با تمرکز بر این ایده، فیلم می‌توانست به بررسی چگونگی سوءاستفاده افراد از موقعیت‌های خود، پیامدهای این اقدامات برای جامعه و راه‌های مقابله با آن بپردازد.
متأسفانه، فیلم مفت بر نتوانست از این پتانسیل به درستی استفاده کند و ایده اولیه در میان ضعف‌های فیلمنامه و کارگردانی، به هدر رفت. پرداخت سطحی به این موضوع و عدم پرداختن به ابعاد مختلف آن، باعث شد تا این ایده جذاب، به یک دستمایه صرف برای پیشبرد داستان تبدیل شود و نتواند به عمق مسائل نفوذ کند.
حتما بخوانید : فیلم هفتاد سی
موسیقی: استفاده از موسیقی و ترانه‌های قدیمی، یکی دیگر از نکات مثبت فیلم مفت بر است. این ترانه‌ها، با ایجاد حس نوستالژی در مخاطب، فضایی متفاوت و گاهی دلنشین را در فیلم ایجاد می‌کنند. انتخاب قطعات موسیقی و استفاده از آنها در صحنه‌های مختلف، تا حدی به ایجاد فضایی مفرح و سرگرم‌کننده کمک می‌کند. این جنبه از فیلم، به ویژه برای مخاطبانی که با این ترانه‌ها خاطره دارند، می‌تواند جذاب باشد. با این حال، استفاده بیش از حد و بی‌مورد از موسیقی در برخی صحنه‌ها، می‌تواند تأثیر منفی نیز داشته باشد و به جای افزایش جذابیت، باعث خستگی مخاطب شود. همچنین، عدم تناسب برخی از قطعات با فضای صحنه‌ها، می‌تواند از تأثیرگذاری آنها بکاهد.
نقاط ضعف
فیلمنامه ضعیف: فیلمنامه فیلم مفت بر به عنوان هسته اصلی فیلم، با مشکلات بنیادینی مواجه است. داستان با وجود ایده‌ای اولیه که پتانسیل بالایی برای خلق یک کمدی موقعیت جذاب داشت، در پرداخت و گسترش آن ناتوان است. شخصیت‌ها به صورت سطحی و بدون عمق لازم طراحی شده‌اند و انگیزه‌ها و کنش‌هایشان برای مخاطب مبهم و غیرقابل باور است. این ضعف در شخصیت‌پردازی باعث می‌شود که مخاطب نتواند با شخصیت‌ها همذات‌پنداری کند و در نتیجه، داستان برایش جذابیت خود را از دست می‌دهد. همچنین، سیر روایی داستان نیز دچار پراکندگی و گسستگی است و انسجام لازم را ندارد.
پرداخت سطحی به موضوعات: فیلم مفت بر به موضوعات مهم و حساسی مانند فساد اداری، شکاف طبقاتی و روابط انسانی می‌پردازد، اما این پرداخت بسیار سطحی و گذراست. فیلم به جای پرداختن به ریشه‌های این مسائل و ارائه تحلیلی عمیق از آنها، صرفاً به نمایش سطحی و کلیشه‌ای آنها بسنده می‌کند. این امر باعث می‌شود که فیلم نتواند به یک اثر انتقادی و تأثیرگذار تبدیل شود و صرفاً به عنوان یک سرگرمی سطحی باقی بماند. فیلم از فرصت پرداختن به ابعاد پیچیده‌تر این مسائل اجتماعی غافل می‌ماند و در نتیجه، مخاطب با پرسش‌های بی‌جواب رها می‌شود.
طنز نه‌چندان هوشمندانه: طنز استفاده شده در فیلم مفت بر بیشتر به لودگی و شوخی‌های کلامی سطحی محدود می‌شود. فیلم از خلق موقعیت‌های کمدی هوشمندانه و استفاده از طنز موقعیت که می‌توانست به جذابیت و عمق فیلم بیفزاید، غافل است. بسیاری از شوخی‌ها نه‌تنها خنده‌دار نیستند، بلکه به دلیل تکراری بودن و عدم ظرافت، آزاردهنده نیز به نظر می‌رسند. این نوع طنز سطحی نه تنها به ارتقاء سطح کیفی فیلم کمکی نمی‌کند، بلکه باعث پایین آمدن آن نیز می‌شود.
کارگردانی ناهماهنگ: کارگردانی فیلم مفت بر نیز دچار ناهماهنگی و ضعف است. ریتم فیلم کند و خسته‌کننده است و برخی از صحنه‌ها بدون هیچ دلیل منطقی، بیش از حد طولانی هستند و به پیشبرد داستان کمکی نمی‌کنند. این موضوع باعث افت ریتم فیلم و خستگی مخاطب می‌شود. همچنین، فیلم در ایجاد فضایی منسجم و یکپارچه ناکام است و نمی‌تواند حس و حال مشخصی را به مخاطب منتقل کند.
عدم انسجام ساختاری: ساختار روایی فیلم نیز با مشکلاتی روبرو است. داستان به صورت خطی و منطقی پیش نمی‌رود و پرش‌های زمانی و مکانی بی‌موردی در آن دیده می‌شود. این مسئله باعث سردرگمی مخاطب و عدم درک صحیح داستان می‌شود. مخاطب نمی‌تواند به راحتی ارتباط بین صحنه‌ها را درک کند و در نتیجه، از داستان فاصله می‌گیرد.
شخصیت‌پردازی ناکافی: شخصیت‌های فیلم، به خصوص شخصیت‌های فرعی، به خوبی پردازش نشده‌اند و بیشتر به تیپ‌های کلیشه‌ای شباهت دارند. آنها هیچ عمق و پیچیدگی‌ای ندارند و انگیزه‌ها و رفتارهایشان برای مخاطب قابل درک نیست. این ضعف در شخصیت‌پردازی باعث می‌شود که مخاطب نتواند با آنها ارتباط برقرار کند و داستان را باور کند. شخصیت‌ها به جای اینکه افراد واقعی با دغدغه‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد باشند، به کاریکاتورهایی سطحی تبدیل شده‌اند.
پیام‌های متناقض: فیلم در انتقال پیام خود نیز دچار تناقض است. در حالی که فیلم به ظاهر به نقد فساد و بی‌عدالتی می‌پردازد، در برخی از صحنه‌ها، رفتارهای غیراخلاقی را توجیه می‌کند و یا حتی آنها را به شکل طنزآمیز به تصویر می‌کشد. این مسئله باعث سردرگمی مخاطب و عدم درک صحیح پیام فیلم می‌شود و در نهایت، تأثیرگذاری آن را کاهش می‌دهد.
استفاده بیش از حد از موسیقی: در حالی که استفاده مناسب از موسیقی می‌تواند به جذابیت و تأثیرگذاری فیلم بیفزاید، استفاده بیش از حد و بی‌مورد از آن در فیلم مفت بر نتیجه عکس داشته است. موسیقی در بسیاری از صحنه‌ها بدون هیچ دلیل منطقی و صرفاً برای پر کردن زمان فیلم استفاده شده است و نه تنها به جذابیت آن کمکی نمی‌کند، بلکه باعث آزار مخاطب نیز می‌شود. این استفاده نادرست از موسیقی، حس و حال صحنه‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مقایسه با آثار مشابه
فیلم مفت بر در ژانر کمدی اجتماعی قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر، فیلم‌های متعددی در این ژانر ساخته شده‌اند که به نقد مسائل اجتماعی و اقتصادی می‌پردازند. برخی از این فیلم‌ها، مانند «متری شیش و نیم» و «ابد و یک روز»، با پرداختن به مسائل جدی و ارائه تحلیل‌های عمیق، توانسته‌اند تحسین منتقدان و مخاطبان را برانگیزند. در مقابل، برخی دیگر از فیلم‌ها، مانند «مفت‌بر»، با پرداخت سطحی به موضوعات و استفاده از طنز نه‌چندان هوشمندانه، نتوانسته‌اند انتظارات را برآورده کنند.
نتیجه‌گیری
فیلم مفت بر با وجود بازی خوب بازیگران و ایده اولیه جذاب، به دلیل فیلمنامه ضعیف، پرداخت سطحی به موضوعات، طنز نه‌چندان هوشمندانه و کارگردانی ناهماهنگ، نتوانسته به اثری ماندگار در سینمای ایران تبدیل شود. این فیلم، بیشتر به یک سرگرمی سطحی و زودگذر شباهت دارد که نمی‌تواند مخاطب را به تفکر وادارد. به نظر می‌رسد که فیلمسازان، بیشتر به دنبال جذب مخاطب از طریق تبلیغات و حضور بازیگران چهره بوده‌اند و به کیفیت ساخت فیلم، توجه کافی نداشته‌اند. «مفت‌بر» نمونه‌ای از فیلم‌هایی است که با هیاهوی فراوان وارد سینما می‌شوند، اما چیزی برای ارائه ندارند.
در نهایت، می‌توان گفت که فیلم مفت بر که با وجود پتانسیل‌های اولیه، به دلیل ضعف‌های متعدد، نتوانسته انتظارات را برآورده کند. این فیلم، نمونه‌ای از فرصت‌های از دست رفته در سینمای ایران است. فیلمسازان باید به این نکته توجه داشته باشند که صرف حضور بازیگران چهره و تبلیغات فراوان، نمی‌تواند ضامن موفقیت یک فیلم باشد. کیفیت ساخت فیلم، فیلمنامه قوی، کارگردانی منسجم و پرداختن به مسائل جدی، از جمله عواملی هستند که می‌توانند یک فیلم را به اثری ماندگار تبدیل کنند.
